Participatie is een belangrijk onderdeel binnen deze wet. Maar hoe geef je als gemeente vorm aan participatie bij de ontwikkeling van een zonneweide? Ecorus hanteert een uitgebreid stappenplan dat houvast kan bieden bij de vormgeving van de omgevingsvisie binnen uw gemeente.
De Omgevingswet stimuleert tijdige participatie, zodat er aan de start van een ontwikkeltraject diverse meningen en ideeën boven tafel komen. Ecorus werkt al enkele jaren op deze wijze en hanteert hiervoor een vast stappenplan. Fred Doodeman, omgevingsmanager en projectontwikkelaar bij Ecorus: "Voor elk project doorlopen we vijf stappen van participatie die we omschrijven als de 5 M's: meedenken, meebepalen, meeweten, meedoen en meedelen. Deze vijf participatiestappen zijn Ecorus' invulling van de Omgevingswet."
De eerste stap heeft de vorm van een ontwerpsessie. Een ecoloog, landschapsarchitect en procesbegeleider gaan samen met omwonenden en andere belanghebbenden rond de tafel zitten om te brainstormen over de invulling van een toegekende ruimte. Hierbij worden enkele uitgewerkte opties voorgelegd zodat de stakeholders de mogelijkheid hebben om zich een visueel beeld te vormen. Dit leidt tot betere resultaten dan samen blanco rond de tekentafel gaan zitten. Voorafgaand aan deze ontwerpsessie is er al een informatieavond geweest voor belanghebbenden waarop de te nemen stappen duidelijk in kaart gebracht zijn, zodat de ontwerpsessie concreet ingevuld kan worden. Het op deze manier en aan het begin van een traject betrekken van stakeholders voorkomt dat er later (minder) nieuwe bezwaren of ideeën aangekaart worden.
Tijdens de ontwerpsessie wordt er gezamenlijk een plan geschetst waar de landschapsarchitect mee aan de slag kan. De ideeën die tijdens de ontwerpsessie op tafel komen worden binnen de randvoorwaarden teruggebracht tot een concreet ontwerp waar uiteindelijk een definitief ontwerp op volgt. Een belangrijk onderdeel hiervan is dat er altijd wordt teruggekoppeld waarom sommige ideeën wel en andere ideeën niet worden meegenomen in het ontwerp. Dit borgt het vervolgtraject. Voor kwalitatieve participatie is het belangrijk dat de juiste stakeholders, die ook daadwerkelijk belang hebben bij wat er besproken wordt, betrokken worden bij het ontwerpen en beslissen.
Ook de personen die niet rond de tekentafel hebben gezeten moeten uiteindelijk geïnformeerd worden over het proces. Transparante communicatie creëert vertrouwen. Daarom worden betrokkenen zowel bij elke mijlpaal (zoals aanvragen vergunning, het verkrijgen van de vergunning) als tijdens de bouw geïnformeerd. Zo worden ze bij alle fasen van het project betrokken. Wordt er bijvoorbeeld een zonneweide gebouwd? Dan moet elke inwoner van de gemeente weten van het plan. Hij moet het kunnen lezen in de lokale media, op een speciale projectwebsite of in een tweewekelijke nieuwsbrief. Dit is per project en per gemeente weer anders. Doodeman: "Als we uiteindelijk gaan bouwen dan nodigen we in veel gevallen scholen uit de omgeving uit en vertellen we een verhaal over duurzame energie, zonne-energie en het bouwen van een zonnepark. Zo proberen we kenbaarheid te geven aan een project, zelfs bij de jongste bewoners."
Als een project eenmaal is geaccepteerd en we in het bezit zijn van een omgevingsvergunning, denken we bij deze stap na over hoe de omgeving zoveel mogelijk van het project kan profiteren. Hier hoeven belanghebbenden niet actief mee bezig te zijn. Zo wordt de participatie beter vormgegeven na het verkrijgen van de vergunning. Er wordt onder andere nagedacht over hoe een deel van de stroom teruggegeven kan worden aan de gemeenschap. En is het bijvoorbeeld mogelijk om lokale aannemers in te zetten bij de bouw en bij het beheer van het project, zoals het groenonderhoud?
De laatste participatiestap bij het ontwikkelen van een zonneweide heeft te maken met de financiële kant van het project. Als de ontwikkeling van een project officieel van start gaat wordt er een voorzichtige invulling gegeven aan wat er met de opbrengst van de zonneweide gedaan kan worden en hoe de betrokkenen kunnen meedelen. Zo wordt er onder andere nagedacht over hoe de directe omwonenden kunnen profiteren van de zonneweide - eventueel via een lokale energiecorporatie - en over de mogelijkheid van aandelen en obligaties. Ook kunnen wij als ontwikkelaar in sommige gevallen een duurzaamheidsfonds oprichten. Bewoners met een smalle beurs kunnen hier aanspraak op doen en een deel van de opbrengst gebruiken voor het financieren van bijvoorbeeld eigen zonne-installaties. Zodra de bouw van het project een feit is wordt definitief invulling gegeven aan de financiële participatie.
Bovenstaande stappen van het participatieproces hebben niet enkel te maken met bewonersparticipatie. De belangrijkste stap die hieraan voorafgaat is het betrekken van de betreffende gemeente bij de plannen, in een zo vroeg mogelijk stadion. Een plan moet namelijk op de eerste plaats passen binnen het beleid van de gemeente. Het kan zijn dat een gemeente zelf al een uitgesproken beleid heeft wat betreft de ontwikkeling van zonneweides. Het is belangrijk om samen in gesprek te gaan over de te doorlopen participatiestappen en te zoeken naar een oplossing waarin de locatie, de situatie en de wensen van de stakeholders zo optimaal mogelijk samenvallen. Het doorlopen van de stappen zal dus niet bij elk project en elke gemeente op dezelfde manier gebeuren. Participatie is immers maatwerk. Of het altijd zal leiden tot besluitvorming met een groter draagvlak? Daar is geen garantie voor. Toch vinden wij participatie een voorwaarde voor een geslaagd project!
