Noord-Holland onderzoekt mogelijkheden voor het opwekken van duurzame energie langs snelwegen. Een van de pilotprojecten is "Zon langs de A7. Francois Bonajo (Rijksvastgoedbedrijf) en René Houtwipper (Ecorus) vertellen over de aanpak van dit project en delen de lessen die ze al hebben geleerd.
Langs de A7 tussen Hoorn en Den Oever worden vier op- en afritten bij Wognum, Abbekerk, Medemblik en Middenmeer voorzien van zonnevelden. Dit gebeurt in het kader van Zon langs de A7, een van de eerste tien pilotprojecten van het OER-programma. De pilot is onderdeel van de Regionale Energiestrategie Noord-Holland Noord (RES). Dubbel ruimtegebruik van op- en afritten maakt efficiënt gebruik van schaarse ruimte.
Rijkswaterstaat onderzoekt of in de toekomst meer op- en afritten langs de A7 kunnen worden voorzien van zonnevelden. "De proefprojecten dragen bij aan de energietransitie. Ze zijn ook bedoeld om ervaring op te doen, om te zien wat werkt en wat niet", legt Francois Bonajo uit. Hij is projectmanager duurzame energie bij het Rijksvastgoedbedrijf. Een deel van de grond in staatseigendom kan op de markt worden aangeboden door het Rijksvastgoedbedrijf.
Solar langs de A7 is een veelbelovend initiatief. Uit een verkenning bleek dat bij de vier knooppunten in totaal ongeveer 5,5 hectare beschikbaar is voor zonnepanelen. Dat is goed voor ongeveer 5,5 MW aan productiecapaciteit voor groene stroom.
Voorafgaand aan de openbare aanbesteding werd eerst een marktconsultatie gehouden, vertelt Bonajo. "De haalbaarheid van het project leek moeilijk: congestie op het net, een relatief klein gebied verspreid over vier locaties, twee grondeigenaren en twee betrokken gemeenten. De marktconsultatie gaf een gemengd beeld."
Toch meldden meerdere partijen zich aan, waarna het project werd gegund aan Ecorus. Dit bedrijf heeft sinds 2016 ervaring met de ontwikkeling en realisatie van zonneparken, ook langs snelwegen. "We kregen de opdracht omdat ons participatieplan voldeed aan het beleid van de gemeenten", vertelt René Houtwipper. Als projectmanager solar op land projecten bij Ecorus is hij verantwoordelijk voor het project Zon langs de A7.
De voorbereiding van Zon langs de A7 is begonnen, maar wie verwacht dat de zonnepanelen dit jaar al worden geplaatst, moet nog even geduld hebben. "Ontwikkelaars krijgen van ons twee jaar de tijd om hun plannen uit te werken. Dat staat in de voorovereenkomst. Daarna worden de bouwrechten vastgesteld en kan de realisatie beginnen," zegt Bonajo.
Houtwipper: "Ik denk dat we heel optimistisch zullen zijn als we over twee jaar aan de implementatie toekomen, maar daar mikken we wel op. Het voorwerk is al gedaan, maar er is nog geen vergunning en geen netaansluiting. We hebben de voorlopige overeenkomst getekend, maar de planning en inspraak moeten nog gebeuren. Het kost tijd om dat zorgvuldig te doen."
Ook de samenwerking met andere partijen kost tijd, voegt Houtwipper toe. "We werken niet alleen samen met het Rijksvastgoedbedrijf, maar ook met Rijkswaterstaat, de provincie Noord-Holland, gemeenten, het Hoogheemraadschap, maar vooral met mensen die in de directe omgeving wonen of werken. Al die partijen zijn betrokken bij dit project." Het gaat om vier locaties, in twee gemeenten en met twee grondeigenaren, vertelt Bonajo. "Dat maakt het er niet makkelijker op, niet voor ons en ook niet voor Ecorus."
Solar langs A7 bij knooppunt Abbekerk. Schets door VlugP Buro voor Stedenbouw en Landschapsarchitectuur uit Amsterdam
Voor Zon langs de A7 is gekozen voor zonnepanelen op de grond, langs de weg. Dat is de meest gebruikelijke methode, zegt Bonajo. "Dat is relatief eenvoudig. Bij zonnepanelen op bijvoorbeeld geluidsschermen is de situatie complexer dan wanneer panelen op de grond worden geplaatst, zowel in technische als juridische zin. Dat roept verschillende vragen op, zoals: is het geluidsscherm sterk genoeg om de panelen te dragen, is het veilig genoeg, hoe regelen we het juridisch goed? Dat vergt extra onderzoek en inspanningen om dat goed te krijgen."
Houtwipper: "Het is ook mogelijk om parkeerplaatsen langs de snelweg of zelfs de snelweg zelf te bedekken met zonnepanelen, maar dat is nog experimenteel en innovatief. Als we dat zouden doen, moet er een uitgebreid plan zijn dat de veiligheid garandeert. Dat vergt enorme voorinvesteringen. En dan moet je altijd maar afwachten of zo'n plan geaccepteerd wordt. Voor Zon langs de A7 leggen we vooral zonnepanelen op de grond, dus geen overkappingen."
De meest efficiënte aanpak is om zoveel mogelijk zonnepanelen op een veld te plaatsen, zegt Houtwipper. "We willen de ruimte zo goed mogelijk benutten. In de praktijk moeten we echter ook rekening houden met andere zaken, zoals ervoor zorgen dat de zonnepanelen toegankelijk zijn voor onderhoud. We moeten er ook voor zorgen dat het zonneveld op een slimme manier op het net kan worden aangesloten, via een bestaande aansluiting of anders via een nieuwe aansluiting. Voor een nieuwe aansluiting moet een kabel worden getrokken naar een onderstation, bij voorkeur in de buurt. Dit bepaalt niet alleen de kosten en de terugverdientijd, maar ook de belasting van het elektriciteitsnet."
"Zelfs een relatief klein project als Solar langs de A7 heeft invloed op de netbalans. Om de drukte op het net te verminderen, zoekt Ecorus naar een bestaande netaansluiting, legt Houtwipper uit. "We hebben samenwerking gezocht met FastNed, die op twee van de vier locaties laadpalen heeft. Die laadpalen hebben al een aansluiting, maar ook behoefte aan elektriciteit. We gaan samen onderzoeken wat er mogelijk is. We kijken ook naar een windmolenpark en een bedrijventerrein, die ons kunnen helpen met een bestaande netaansluiting."
Houtwipper: "Landschappelijke inpassing is altijd het uitgangspunt, bij elk zonnepark. Dat is belangrijk om draagvlak in de omgeving te creëren. Bijna iedereen is voor de energietransitie, maar als er gesproken wordt over windmolens of zonneparken in de eigen achtertuin, dan ligt dat anders. Daarom betrekken we er altijd een landschapsarchitect bij. Voor dit project hebben we dat al gedaan. Tijdens de voorinschrijving hebben we al wat ideeën laten zien voor de landschapsarchitectuur bij de A7. Er wordt bijvoorbeeld ook veel aandacht besteed aan het behoud van het bestaande groen."
"We kijken samen met omwonenden naar mogelijkheden om extra waarde toe te voegen aan zonnevelden. Omwonenden hebben vaak goede ideeën die we willen gebruiken bij de ontwikkeling van dit project," zegt Houtwipper.
Bonajo: "Een buurtbewoner heeft veel meer feeling met de buurt en weet wat er speelt en wat goed is voor het gebied. Die input is waardevol."
Houtwipper: "Mee eens. We willen zo vroeg mogelijk de communicatie met de buurt opzoeken. Dat is nodig als je 25 jaar lang goede buren voor elkaar wilt zijn."
Omwonenden worden vanuit Ecorus betrokken bij Zon langs de A7, vertelt Houtwipper. "Mijn doel is dat het communicatie- en participatieplan gedragen wordt door de hele projectgroep met opdrachtgevers. Dit plan omvat het organiseren van een informatieavond, het benaderen van alle relevante partijen en het opzetten van een website ten behoeve van het project. Keukentafelgesprekken horen hier ook bij en zijn minstens zo belangrijk als de grote bijeenkomsten. Het gaat om het proces, de inhoud en de participatie."
Financiële participatie is ook belangrijk voor omwonenden, zegt Houtwipper. "Hoe dit wordt ingevuld hangt af van de wensen en het beleid van de gemeenten, maar ook van de behoeften van omwonenden. Zitten ze te wachten op een omgevingsfonds waaruit lokale projecten en verenigingen financieel ondersteund kunnen worden? Of willen ze energiearmoede bestrijden door de energietarieven te verlagen? Medemblik en Hollands Kroon hebben aangegeven dat laatste belangrijk te vinden."
Er zijn vier opties voor financiële participatie: financiële participatie via aandelen of obligaties, een lokale bewonersregeling (waarbij lokale bewoners voordelen krijgen zoals een korting op groene stroom of een bijdrage om hun huis duurzamer te maken), een milieuregeling (zoals een bijdrage aan een groen- of duurzaamheidsfonds), en lokaal eigendom of mede-eigendom.
"We zullen onderzoeken welke van de vier opties geschikt zijn voor dit project," zegt Woodwipper. "In de verkenning werken we samen met SolarPanelShare.com. Ook zullen we contact leggen met lokale energiecoöperaties, zoals de Noord-Hollandse Energie Coöperatie (NHEC)."
Bonajo: "In onze bidbooks proberen we ook rekening te houden met lokale wensen en gemeentelijk beleid. Dat hebben we bij dit project ook gedaan. Het participatieplan is bijvoorbeeld getoetst aan gemeentelijk beleid, dat Hollands Kroon en Medemblik hebben opgesteld. We hebben er ook voor gezorgd dat de twee gemeenten uniform beleid hebben op dit gebied. Dit voorkomt verwarring over de uitvoering als het projectgebied verdeeld is over twee gemeenten, zoals bij Zon langs de A7. Op alle knooppunten gelden dezelfde voorwaarden."
Zonne-energie langs snelwegen is een goede investering, zegt Houtwipper. "In alle RES'en zie je dat zonne-energie langs snelwegen wordt gezien als no-regret gebied. Al die stroken zijn bijna allemaal ingekleurd. Ik vind dat ook logische plekken om zonnepanelen te plaatsen. Dat moet je niet willen in een weidevogelkerngebied of een Natura 2000-gebied, maar veel locaties langs bestaande infrastructuur zijn potentieel kansrijk. De kennis en ervaring die we met dit project opdoen, kunnen we allemaal gebruiken voor toekomstige ontwikkelingen. Daarmee werken we aan de lange termijn."
